Αρχοντικό Παπατέρπου

Το αρχοντικό Παπατέρπου δεσπόζει στην παραλιακή οδό της πόλης της Καστοριάς (Μεγάλου Αλεξάνδρου). Πρόκειται για ένα μεγάλο παραδοσιακό αρχοντικό, που το έτος κατασκευής του τοποθετείται στο τέλος του 19ου αιώνα (1880).

Από αρχιτεκτονικής άποψης, εμφανίζει την τελευταία εξέλιξη του τύπου των αρχοντικών της περιοχής, με την κάτοψη να είναι σε σχήμα ενός εγγεγραμμένου σταυρού μέσα σε ένα τετράγωνο. Το στυλιζάρισμα της κάτοψης είναι φανερό και το συναντούμε σε πολλά μέρη της ηπειρωτικής Ελλάδας και στα νησιά, μεταφερμένο ασφαλώς από τις συντεχνίες των Μακεδόνων και Ηπειρωτών κουδαρέων (οικοδόμων). Το σχήμα αυτό του εγγεγραμμένου σταυρού διαγράφεται καθαρά σε όλους τους ορόφους. Στον ανώτατο όροφο ο κεντρικός χώρος με τη θεωρητική επέκταση των κεραιών του σταυρού, ονομάζεται δοξάτος.

Τα γωνιακά διαμερίσματα αποτελούν τους χώρους των δωματίων και συνήθως επικοινωνούν κατά τη διαγώνιο. Στον ανώτατο όροφο, στην κύρια όψη, οι δύο γωνιακοί χώροι προεξέχουν φανερώνοντας έτσι μια μακρινή ανάμνηση των εξέδρων. Η κεραία του σταυρού, που μεσολαβεί ανάμεσα στα γωνιακά δωμάτια που προεξέχουν, έχει σ’ αυτή την περίπτωση πολλά ανοίγματα και θυμίζει συνεπτυγμένο ηλιακό.

Σε πολλές περιπτώσεις οι κάθετες κεραίες του εγγεγραμμένου σταυρού, στον ανώτατο όροφο, μπορούν να προεξέχουν, δημιουργώντας έτσι άξονικά σαχνισιά. Από μορφολογική άποψη η διαφοροποίηση των τύπων δημιουργείται από τη μεταστροφή της αξίας των οριζόντιων αξόνων.