Μονή Αγίου Νικολάου Τσιριλόβου

Η Μονή του Αγίου Νικολάου Τσιριλόβου βρίσκεται στις δυτικές πλευρές του όρους Άσκιου (Σινιάτσικο), 4 χλμ. ΝΑ του σύγχρονου οικισμού της Κορησού και απέχει από την πόλη της Καστοριάς 19 χλμ. Για τη σύστασή της δεν διασώζονται μαρτυρίες παρά την άποψη του προ εκατονταετίας και πλέον Μητροπολίτη Καστοριάς Φιλάρετου(1900), που υποστήριζε ότι πρέπει να κτίστηκε στα τέλη του 18ου αι. Πληροφορίες για την μονή υπάρχουν από το 1872 και μεταγενέστερα, όπου ήταν ηγούμενος ο Γρηγόριος Διαμαντίδης (1872-1912) και η μονή λειτούργησε ως ορφανοτροφείο και σχολείο για τα παιδιά των γύρω χωριών.

Στον Μακεδονικό Αγώνα το μοναστήρι αποτέλεσε καταφύγιο των Μακεδονομάχων έναντι της βουλγαρικής επιβουλής και επιβολής και φιλοξένησε και τον Παύλο Μελά, όπως ο ίδιος αναφέρει στις επιστολές του προς την γυναίκα τουΝαταλία Δραγούμη. Η ομάδα του Κόλε στις 26 Φεβρουαρίου του 1905, κατέστρεψε το μοναστήρι και στη συνέχεια τομοναστήρι του Αγ. Νικολάου Κορομηλιάς, για να επακολουθήσει στις 17 Μαρτίου και η αποτέφρωση της Μονής Ζηγκοβίτσης με αποτέλεσμα από ελληνικής πλευράς να αναληφθεί στις 25 Μαρτίου 1905 η επιχείρηση Ζαγκορίτσανης η οποία στη βουλγαρική βιβλιογραφία αναφέρεται ως «η σφαγή της Ζαγκορίτσανης». ‘Εκτοτε η μονή εισέρχεται σε μια περίοδο παρακμής και μαρασμού. Μέχρι το 1960 αποτελούσε μετόχι της γειτονικής μονής Αγ. Αναργύρων, οπότε και ανασυστάθηκε ως γυναικείο πλέον μοναστήρι, με την καθοδήγηση του Αρχιμανδρίτη Σεβαστιανού Στεφανόπουλου.Τότε ανοικοδομήθηκε η νέα πτέρυγα και το παρεκκλήσι του Αγ. Αντωνίου κοντά στο παλιό συγκρότημα, ενώ ανεγέρθηκε νέο καθολικό, τύπου τρίκλιτης βασιλικής, το 1969.