Πλίνθινα Κορεστείων

Ένας από τους παραγνωρισμένους τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδας, με μοναδική αρχιτεκτονική και κινηματογραφική ατμόσφαιρα.
Το Βίτσι, δυτικά της Φλώρινας και βορειοδυτικά της Καστοριάς, είναι γεωγραφικά ένα τρίγωνο, οι δύο πλευρές του οποίου ακουμπούν στη συνοριακή γραμμή. Πυκνά δάση οξιάς απίστευτης ομορφιάς και ομίχλη, που σε κάποια περάσματα γίνεται σχεδόν συμπαγής, μια καλοδεχούμενη εισβολή εικόνων και αισθήσεων.
Τα Κορέστεια, γνωστά και ως «πλίνθινα χωριά», είναι μια συστάδα ορεινών οικισμών (Άνω και Κάτω Κρανιώνα, Χαλάρα, Μελάς, Μακροχώρι, Μαυρόκαµπος, Άγιος Αντώνιος, Γάβρος), που συναντά κανείς κυρίως στον οδικό άξονα που συνδέει την Καστοριά με τις Πρέσπες.
Τα Κορέστεια παρουσιάζουν έντονο αρχιτεκτονικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον χάρη στα πλινθόκτιστα σπίτια με το χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα, που συναντά κανείς εκεί. Τα σπίτια κατασκευάζονταν από μάστορες στο πρώτο μισό του περασμένου αιώνα με λάσπη από κοκκινόχωμα, νερό και άχυρο. Μόνο στη θεμελίωσή τους χρησιμοποιήθηκε λιθοδομή, στην οποία στηρίζονταν οι πλίνθοι για να γίνει στέρεο το κτίσμα. Τα τούβλα που χρησιμοποιήθηκαν για την οικοδόμησή τους είναι ανεπίχριστα, άψητα, ωμά. Αποτελούνται από λάσπη και άχυρα που χύθηκαν σε απλό καλούπι, που ξεράθηκε στον ήλιο. Οι στέγες σκεπάζονταν με ξύλα, καλάμια και κεραμίδια. Φτιαγμένα από λάσπη και πηλό, ταυτόχρονα ταπεινά και εντυπωσιακά, έχουν ένα χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα και ξεπροβάλλουν πίσω από τις καρυδιές. Όλα τα κτίσματα κοιτάζουν προς μία κατεύθυνση, την ευεργετική δηλαδή νότια πλευρά. Δεν υπάρχει κανένα άνοιγμα στη βορινή πίσω όψη. Όπως φαίνεται, η βιοκλιματική αρχιτεκτονική στηρίζει τα θεμέλιά της στη λαϊκή αρχιτεκτονική. Τα σπίτια της «λάσπης» χτίζονταν μέχρι το 1940, μετά τον Εμφύλιο η περιοχή ρήμαξε.
Σήμερα καταρρέουν, εγκαταλελειμμένα, παραδομένα στο έλεος του χρόνου και των καιρικών συνθηκών.
Ερείπια Κρανιώνας
Ο πυκνοδομημένος Κρανιώνας με τα μεγάλα διώροφα και τριώροφα πλίνθινα σπίτια που αναπτύσσονται σε ένα οργανικό σύνολο, είναι ένα από τα πολλά εγκαταλειμμένα χωριά της παραμεθορίου. Εξήντα με εβδομήντα σπίτια αποτελούσαν μια οικιστική ενότητα, ενώ σε μικρή απόσταση υπήρχε συχνά μια δεύτερη (Άνω Κρανιώνας, Άνω Μελάς κα). Εκκλησία, σχολείο (που κατά περίπτωση μόνο διασώζονται) και χάνια για τους ταξιδιώτες, ήταν τα μόνα μη ιδιωτικά κτίσματα.
Ερείπια Γάβρου
Στον δρόμο από την Καστοριά προς τις Πρέσπες, πάνω σε ένα λόφο, στα αριστερά του δρόμου, τραβά την προσοχή του επισκέπτη ένας οικισμός με πλίνθινα σπίτια, κατασκευασμένα από κοκκινόχωμα και άχυρο. Η ταμπέλα γράφει Γάβρος. Ανεβαίνοντας τον κεντρικό δρόμο βλέπει κανείς τριγύρω ερειπωμένα σπίτια, σχολείο, εκκλησία, ανθρώπινη παρουσία πουθενά. Σου δημιουργείται μια περίεργη αίσθηση και από την άλλη το τοπίο σου φαίνεται γνώριμο.
Ερείπια Μαυρόκαμπου
Ο Μαυρόκαμπος Καστοριάς είναι ορεινός οικισμός που βρίσκεται σε υψόμετρο 820μ. Βρίσκεται στο βόρειο άκρο του νομού Καστοριάς, 25 χλμ. ΒΔ της πόλης της Καστοριάς. Αναφέρεται από τον Γάλλο Anne Synvet χαρτογράφο, καθηγητή της γεωγραφίας στο οθωμανικό Λύκειο της Κωνσταντινούπολης, ότι το 1878 είχε 600 χριστιανούς ορθόδοξους και το 1886 300 χριστιανούς και εκκλησίαν.
Ερείπια Χαλάρας
Το χωριό Χαλάρα, διέθετε το 1878 περί τους 900 κατοίκους. Είναι ορεινός οικισμός (υψ.870μ.) του νομού Καστοριάς. Βρίσκεται στο βόρειο άκρο του νομού, 26 χλμ. βορείως της πόλης της Καστοριάς μέσω της επαρχιακής οδού Βυσσινιάς-Γάβρου. Η μετάβαση γίνεται και μέσω του καθέτου άξονα της Εγνατίας οδού, μπάρα Σιάτιστας-Κρυσταλλοπηγής στο κόμβο του Γάβρου. Στη Χαλάρα αξίζει να δει κανείς το νερόμυλο που βρίσκεται έξω από αυτό, χτισμένο το 1900, αλλά και το ναό της Παναγίας, που είναι πλινθόχτιστος και χτίστηκε το 1717.
Ερείπια Μελά
Ο Άνω Μελάς είναι χωριό του νομού Καστοριάς. Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 1.030 μέτρων στις πλαγίες του Βέρνου (Βιτσίου). Το χωριό είναι πλινθόκτιστο, όπως και τα περισσότερα χωριά των Κορεστίων. Ο οικισμός αναγνωρίστηκε το 1940 και εντάχθηκε στην κοινότητα Μελά.
Σήμερα το τοπίο είναι αρκετά αλλαγμένο. Η εθνική οδός, πάνω στην παλιά χάραξη, συναντά και πάλι την αυξημένη κίνηση προς το μεθοριακό φυλάκιο της Κρυσταλλοπηγής, που συνδέει την Ελλάδα με την Αλβανία. Ο Κρανιώνας, ο Γάβρος (ερειπωμένα πλέον), ο Νέος Οικισμός (Κορέστεια) αφηγούνται την εικόνα τους, τις περιπέτειες του παραμεθόριου ορεινού χωριού στην Ελλάδα του 20ου αιώνα, μετά τον Εμφύλιο.
Η περιοχή ζει από την παραγωγή φασολιών και προσβλέπει στην ανάπτυξη του αγροτουρισμού για να κρατήσει του νέους της. Το υποβλητικό σκηνικό των ερειπωμένων πλίνθινων σπιτιών της θα μπορέσει ίσως να στηρίξει τις ελπίδες της.
Οι οικισμοί των Κορεστίων έχουν αποτελέσει το σκηνικό κινηματογραφικών ταινιών, όπως της ταινίας “Παύλος Μελάς” του Φίλιππου Φυλακτού, “Τζέιμς Μποντ: Για τα μάτια σου μόνο” του Τζον Γκλε , “Ψυχή Βαθιά” του Παντελή Βούλγαρη, ” Μετέωρο Βήµα του Πελαργού” του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Τα Κορέστεια ήταν επιλογή του Θόδωρου Αγγελόπουλου για να γυρίσει σκηνές από «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» και του Παντελή Βούλγαρη για την «Ψυχή Βαθιά». Βουλιάζοντας στην απόλυτη σιγή, ακούμε τους τριγμούς από την κατάρρευση των τοίχων των άδειων σπιτιών, που δεν μπορούν να σηκώσουν το βάρος της μάζας του χιονιού. Εγκατάλειψη και μοναξιά, τοπίο ναρκωμένο. Μέσα σε αυτή την εκκωφαντική σιωπή συνειδητοποιείς την «άλλη» Ελλάδα, που δεν την έχει αγγίξει το ραβδί της τουριστικής ευωχίας.